Towary niebezpieczne – Klasa 2 – Gazy
Gazy definiowane są jako materiały, które:
- w temperaturze 50°C mają prężność par większą niż 300 kPa lub
- występują całkowicie w stanie gazowym w temperaturze 20°C pod ciśnieniem normalnym 101,3 kPa.
Tytuł klasy 2 obejmuje gazy czyste, mieszaniny gazów, mieszaniny jednego lub więcej gazów z jednym lub wieloma innymi materiałami, jak również przedmioty, które zawierają takie materiały. Zagrożeniem dominującym, odzwierciedlającym niebezpieczeństwo związane z manipulowaniem, magazynowaniem i przewozem tych towarów jest bez wątpienia emisja gazu spowodowana ciśnieniem lub reakcją chemiczną. W obrębie tej klasy, gazy zostały podzielone na kategorie względem stanu fizycznego, przedmiotów i urządzeń, które zawierają gazy, tj.:
- Gazy sprężone – są to gazy, które zostały zapakowane pod ciśnieniem celem przewozu, pozostając całkowicie w stanie gazowym do temperatury -50°C. Zaliczone zostały tu wszystkie gazy, których temperatura krytyczna jest niższa lub równa -50°C. Przykłady gazów sprężonych: wodór sprężony, krypton sprężony, tlen sprężony.
- Gazy skroplone – są to gazy, które zostały zapakowane pod ciśnieniem celem przewozu, pozostając częściowo w stanie ciekłym w temperaturach powyżej -50°C. Wśród tej kategorii wyróżniamy również gazy skroplone pod wysokim ciśnieniem oraz gazy skroplone pod niskim ciśnieniem. Kryterium zostało oparte na podstawie temperatury krytycznej. Przykłady gazów skroplonych: siarkowodór, izobutylen, chlorowodór.
- Gazy skroplone schłodzone – są to gazy, które zostały zapakowane pod ciśnieniem celem przewozu, pozostając częściowo w stanie ciekłym ze względu na ich niskie temperatury. Przykłady gazów skroplonych schłodzonych: etan schłodzony skroplony, hel schłodzony skroplony, neon schłodzony skroplony.
- Gazy rozpuszczone – są to gazy, które zostały zapakowane pod ciśnieniem celem przewozu i są rozpuszczone w ciekłym rozpuszczalniku. Przykłady gazów rozpuszczonych: acetylen rozpuszczony, amoniak roztwór.
- Aerozole i naboje gazowe. Pod pojęciem aerozole rozumie się naczynia jednorazowego użytku, które są wykonane takich materiałów konstrukcyjnych jak metal, szkło lub tworzywo sztuczne. Pojemnik ten zawierać może gaz sprężony, skroplony lub rozpuszczony pod ciśnieniem, jak również ciecz, pastę lub proszek. Aerozol wyposażony jest w urządzenie opróżniające, które umożliwia wyrzut zawartości pod postacią zawiesiny cząstek stałych lub ciekłych w gazie, w postaci piany, pasty lub proszku, bądź w stanie gazowym lub ciekłym. W Wykazie Towarów Niebezpiecznych występują jako UN 1950. Pod pojęciem nabojów gazowych, naczyń małych zawierających gaz, rozumie się naczynie jednorazowego użytku o określonej maksymalnej pojemności wodnej, zależnej od materiału konstrukcyjnego, z którego są wykonane (metal, materiał syntetyczny, szkło). Nabój gazowy ponadto, może być wyposażony w zawór. W Wykazie Towarów Niebezpiecznych występują jako UN 2037.
- Inne przedmioty zawierające gaz pod ciśnieniem. Przykładami są urządzenia chłodnicze oraz urządzenia małe zasilane węglowodorami gazowymi.
- Gazy niesprężone podlegające wymaganiom szczególnym (próbki gazu).
- Chemikalia pod ciśnieniem – ciecze, pasty, proszki, będące pod ciśnieniem gazu wytłaczającego. W Wykazie Towarów Niebezpiecznych występują jako pozycje od UN 3500 do UN 3505.
- Gazy zadsorbowane – gazy, które w trakcie pakowania celem przewozu zostały zaadsorbowane na porowatym materiale stałym.
Dodatkowo, wyłączając aerozole i chemikalia pod ciśnieniem, materiały i przedmioty klasy 2 zostały zaliczone do grup, zgodnie z ich dodatkowymi właściwościami niebezpiecznymi. Grupy te mogą być reprezentowane zarówno za pomocą jednego zagrożenia, jak również przez kombinację dwóch lub trzech zagrożeń, tj.:
- A- duszące,
- O – utleniające,
- F – palne,
- T – trujące,
- TF – trujące, palne,
- TC – trujące, żrące,
- TO – trujące, utleniające,
- TFC – trujące, palne, żrące,
- TOC – trujące, utleniające, żrące.
Skutkiem tego wśród gazów wyróżniamy następujące gazy:
Gazy duszące – to gazy, które nie wykazują właściwości utleniających, palnych i trujących, ale zastępują tlen w powietrzu, przez co zmieniają skład atmosfery, którą oddychamy. Zawartość tlenu w powietrzu ma bardzo istotne znaczenie, ponieważ już przy stężeniu tlenu w powietrzu poniżej 18% może dojść do zaburzeń koordynacji, koncentracji, senności, utraty przytomności, a nawet uduszenia. Na szczególną uwagę w tym zakresie zasługują małe, zamknięte przestrzenie, bez wystarczającej wentylacji, z punktu bezpieczeństwa pracy personelu. Szczególną uwagę w tym zakresie należy zwrócić na małe pomieszczenia do przechowywania naczyń ciśnieniowych zawierających w/w gazy oraz kontenery.
Gazy palne – to gazy które w temperaturze 20°C, pod ciśnieniem normalnym 101,3 kPa są zapalne jeżeli ich stężenie w mieszaninie z powietrzem wynosi 13% objętościowych lub mniej lub charakteryzują się przedziałem zapalności w powietrzu minimum 12 punktów procentowych, niezależnie od dolnej granicy zapalności.
Gazy utleniające – są to gazy, które, mogą powodować lub nasilać palenie innych materiałów znacząco bardziej niż powietrze. Do grupy tej zostały zaliczone zarówno gazy czyste, jak również mieszaniny gazów o zdolności utleniającej przekraczającej 23,5%, która zostaje określona na podstawie metody wskazanej w odpowiedniej normie.
Gazy trujące – są to gazy, które znane są jako trujące lub żrące dla ludzi i stwarzają zagrożenie dla zdrowia lub podejrzewane są o działanie trujące lub żrące dla ludzi, ze względu na wartość toksyczności ostrej LC50.
Gazy żrące – są to gazy lub mieszaniny gazów, które całkowicie spełniają kryteria toksyczności wynikające z ich działania żrącego. Gazy te powinny być klasyfikowane jako gazy trujące, natomiast zagrożenie z tytułu działania żrącego powinno być uznawane jako zagrożenie dodatkowe.
Kod klasyfikacyjny dla gazów w Umowie ADR/Regulaminie RID/Umowie ADN składa się z cyfry (oznaczającej stan fizyczny gazu lub przedmiot z którym mamy do czynienia) oraz litery/liter (oznaczającej/oznaczających zagrożenie dodatkowe stwarzane przez gaz). W przepisach dotyczących przewozów towarów niebezpiecznych transportem lotniczym (IATA DGR) i morskim (IMDG Code) kody klasyfikacyjne nie występują. W przepisach tych towary niebezpieczne klasy 2 zostały podzielone na podklasy:
- Podklasa 2.1 – Gazy palne,
- Podklasa 2.2 – Gazy niepalne i nietrujące,
- Podklasa 2.3 – Gazy trujące.
Występują tam również wytyczne, które jasno określają pierwszeństwo zagrożeń dodatkowych. Gazy czyste i mieszaniny gazów z zagrożeniami związanymi z więcej niż jedną podklasą mają następujące znaczenie:
- Podklasa 2.3 ma pierwszeństwo przed pozostałymi podklasami,
- Podklasa 2.1 ma pierwszeństwo przed podklasą 2.2.
Czy wiesz, że…
- UN 1052 FLUOROWODÓR BEZWODNY jest zaklasyfikowany do klasy 8 – Materiały żrące,
- Podczas procesu skraplania gazu ziemnego objętość mieszaniny redukuje się 630 razy.
- Podtlenek azotu znalazł zastosowanie w wielu dziedzinach, tj. przemysł wysokiej technologii (stosowany jako utleniacz w paliwie do silników rakietowych i jako czynnik powodujący chwilowy wzrost mocy silnika w tuningu samochodowym), przemysł spożywczy (stosowany jako dodatek do żywności) i medycyna (stosowany jako jeden ze składników znieczulenia ogólnego złożonego, jak również jako znieczulenie w stomatologii).