Przewóz towarów niebezpiecznych koleją – realizowanie przewozów na wschód (Załącznik 2 do SMGS)

Transport kolejowy, zaraz po transporcie drogowym jest najpopularniejszym rodzajem transportu w Polsce. Zdolność do jednorazowego przewozu dużych ładunków, wysoka niezawodność przewozów, stosunkowo niskie koszty transportu to tylko część zalet, które decydują o wyborze transportu kolejowego do realizacji przewozów. Nie da się ukryć, że jedną z istotniejszych grup towarów przewożonych za pomocą tego transportu stanowią towary niebezpieczne. W 2015 roku przetransportowano ich niemalże 23 mln ton, wśród których największy udział miały materiały ciekłe zapalne (zwłaszcza ropa i ropopochodne) oraz materiały żrące.

Problematykę przewozu kolejowego towarów niebezpiecznych regulują przepisy Regulaminu dla międzynarodowego przewozu kolejami towarów niebezpiecznych (Regulamin RID), który stanowi załącznik C do Konwencji o międzynarodowym przewozie kolejami (COTIF), której Polska jest sygnatariuszem. Krajami członkowskimi COTIF są głównie państwa członkowskie i kandydaci do Unii Europejskiej. Jakie akty prawne regulują więc problematykę przewozów w innych kierunkach świata?

Zał. 2 do SMGS a Regulamin RID

SMGS to Umowa o Międzynarodowej Kolejowej Komunikacji Towarowej, która powstała w 1951 roku i została zawarta na czas nieograniczony. Akt ten ustala zasady bezpośredniej międzynarodowej komunikacji kolejowej dla przewozu przesyłek towarowych pomiędzy kolejami państw takich jak Białoruś, Ukraina, Chiny, Rosja, Uzbekistan, Tadżykistan, Kazachstan, Wietnam. Załącznik 2 do Umowy poświęcony jest problematyce przewozu towarów niebezpiecznych.

Pomiędzy przepisami Regulaminu RID a załącznikiem 2 do SMGS występują pewne istotne różnice. Dotyczą one przede wszystkim budowy, eksploatacji i oznakowania jednostek transportowych, jak również dokumentacji towarzyszącej przewozom.

Dodatkowe zapisy w liście przewozowym mogą dotyczyć między innymi konieczności wskazania numeru karty awaryjnej, minimalnej liczby wagonów ochronnych, sposobie prowadzenia rozrządu i zagrożeniu, które stwarza przewożony towar niebezpieczny.

Ponadto, Wykaz Towarów Niebezpiecznych zawarty w Zał. 2 do Umowy SMGS zawiera dodatkowe wytyczne, tj.:

– kolumna 21 a – Numer karty awaryjnej,

– kolumna 21 b – Liczba wagonów ochronnych,

– kolumna 21 c – Warunki rozrządu z górki rozrządowej.

Wszystkie powyższe informacje powinny zostać uwzględnione przez nadawcę w liście przewozowym.

Wraz z nowelizacją, która miała miejsce w 2015 roku, Regulamin RID uznał załącznik 2 do SMGS. Jeżeli po przewozie, który jest realizowany na podstawie przepisów Regulaminu następuje przewóz zgodnie z przepisami Załącznika 2 do SMGS, to do tej części trasy mają zastosowanie wytyczne zawarte w tymże załączniku. W takiej sytuacji oznakowanie sztuk przesyłki, opakowań zbiorczych, wagonów-cystern i kontenerów-cystern, informacje zawarte w dokumentach towarzyszących przewozowi powinny być sporządzone również w języku rosyjskim lub chińskim, oprócz języków wymaganych przez RID.

Znaczenie dodatkowych wymagań

Karty awaryjne

Karty awaryjne zawierają informacje dotyczące właściwości towaru niebezpiecznego, środków ochrony indywidualnej oraz wskazania w zakresie podjęcia działań w sytuacji awaryjnej. Dane zawarte w kartach awaryjnych umożliwiają zabezpieczenie współpracy przy likwidacji sytuacji awaryjnej powstałej w trakcie przewozu lub czynności mu towarzyszących – załadunku i rozładunku.

Wagony ochronne

Liczba wagonów ochronnych to minimalna fizyczna ilość wagonów, które oddzielają wagony z towarami niebezpiecznymi od wagonów z ludźmi i lokomotywy. Jeżeli w kolumnie 21b Wykazu Towarów Niebezpiecznych Załącznika 2 do SMGS znajduje się kreska ułamkowa, to w liczniku wskazuje się minimalne ilości wagonów ochronnych, które należy użyć przy przewozie towarów niebezpiecznych w wagonach krytych i kontenerach. W mianowniku natomiast, podaje się minimalną liczbę wymaganych wagonów ochronnych przy przewozie towarów niebezpiecznych w wagonach-cysternach, kontenerach-cysternach oraz cysternach przenośnych. Myślnik („-„) znajdujący się w tej kolumnie oznacza, że wagony ochronne nie są wymagane przy przewozie danego towaru niebezpiecznego.

Wskazanie minimalnej liczby wagonów ochronnych w Wykazie Towarów Niebezpiecznych w Załączniku 2 do SMGS

Znaczenie poszczególnych cyfr:

Pierwsza cyfra – od lokomotywy prowadzącej (w przypadku ułamka: licznik – od parowozu na paliwo stałe, mianownik – od lokomotywy elektrycznej, spalinowej lub parowozu na paliwo ciekłe),

Druga cyfra – od lokomotywy popychającej na paliwo stałe, ze znakiem * – od wszystkich lokomotyw

popychających,

Trzecia cyfra – od wagonów z ludźmi,

Czwarta cyfra – od lokomotywy na paliwo stałe podczas manewrów.

Cyfra „0” oznacza brak jakichkolwiek wymagań w zakresie stosowania wagonów ochronnych.

Warunki rozrządu z górki rozrządowej

Warunki te wskazywane są w kolumnie 21 c Wykazu Towarów Niebezpiecznych Załącznika 2 do SMGS za pomocą kodów M1, M2 i M3. Znaczenie poszczególnych kodów przedstawia się następująco:

M1 – Zakaz staczania z górki rozrządowej

Wagony w trakcie manewrów powinny być odstawiane lub przetaczane za pomocą lokomotywy sprzęgniętej z taborem od strony torów rozrządowych lub kierunkowych należących do danej górki rozrządowej wraz z przestrzeganiem i zachowaniem wymaganej liczby wagonów ochronnych. Manewry powinny być prowadzone w sposób ostrożny, z wyeliminowaniem ryzyka uderzeń i gwałtownych zatrzymań. Prędkość nabiegania wagonów zawierających towary niebezpieczne przy ich łączeniu z lokomotywą lub innymi wagonami nie powinna przekraczać 3 km/h. Przejazd wagonów przez górkę rozrządową powinien odbywać się tylko z lokomotywą.

M2 – Staczać z górki rozrządowej ostrożnie

Wagony zawierające towary niebezpieczne powinny być staczane z górki rozrządowej z zachowaniem wykluczenia możliwości zderzenia się ich z wagonami, które znajdują się już na torach rozrządowych i z następnymi odprzęgami, które są kierowane na te tory rozrządowe.

M3 – Przy przewozie w opakowaniach szklanych staczać z górki rozrządowej ostrożnie

Wagony zawierające towary niebezpieczne powinny być staczane z górki rozrządowej z zapewnieniem wyeliminowania zderzania się tych wagonów z wagonami, które już znajdują się na torach rozrządowych oraz z następnymi odprzęgami, kierowanymi na te tory rozrządowe.

Umieszczanie oznakowań

Pasy wyróżniające

W Regulaminie RID dla wagonów-cystern i wagonów-baterii przewożących gazy skroplone, skroplone schłodzone lub rozpuszczone wymagane jest oznaczenie zbiornika nieodblaskowym pasem pomarańczowym o szerokości ok. 30 cm otaczającym zbiornik na wysokości jego osi podłużnej. Załącznik 2 do SMGS natomiast przewiduje pasy wyróżniające o różnych kolorach i szerokości. Oznakowanie to uzależnione jest od rodzaju przewożonego medium i szerokości torów po których poruszają się wagony. Na wagony-cysterny kolei o rosyjskim rozstawie szyn (1520 mm) dla niżej wymienionych gazów nanosi się pas o szerokości ok. 30 cm na wysokości osi podłużnej wzdłuż zbiornika:

• dla UN 1005 AMONIAK BEZWODNY – koloru żółtego,
• dla UN 1017 CHLOR – koloru ciemnozielonego,
• dla gazów o zapalnych o kodach klasyfikacyjnych 2F, 3F, 4F – koloru czerwonego.

Na wagonach-cysternach kolei o standardowym rozstawie szyn (1435 mm) przewożących gazy skroplone, schłodzone skroplone i rozpuszczone, na wysokości osi podłużnej wokół zbiornika powinien zostać naniesiony pas barwy pomarańczowej o szerokości ok. 30 cm.

Umieszczanie numeru karty awaryjnej

Numer karty awaryjnej umieszczany jest na nalepce ostrzegawczej pomiędzy numerem klasy a symbolem zagrożenia lub na oddzielnej, białej, prostokątnej tabliczce. Tabliczki z numerem karty awaryjnej powinny zostać umieszczone obok lub pod nalepką ostrzegawczą. Oznakowanie powinno charakteryzować się odpornością na warunki atmosferyczne i inne czynniki w takim stopniu, aby było czytelne i trwałe w czasie nie krótszym niż czas przewozu. Sposoby umieszczania numeru karty awaryjnej:

Sposoby umieszczania numeru karty awaryjnej